De geestelijke gezondheidszorg (ggz) in Nederland biedt een breed scala aan behandelingen en ondersteuning voor mensen met psychische problemen en stoornissen. De ggz is er voor iedereen die hulp nodig heeft bij het omgaan met geestelijke gezondheidsproblemen, variërend van milde klachten tot ernstige psychiatrische aandoeningen. In dit artikel bespreken we welke zorg de ggz biedt, hoe deze zorg wordt georganiseerd en welke vormen van behandeling beschikbaar zijn.

Vormen van zorg binnen de ggz

De ggz biedt diverse vormen van zorg, die kunnen variëren van kortdurende interventies tot langdurige behandelingen. Hier zijn enkele van de belangrijkste vormen van zorg binnen de ggz:

Ambulante zorg

Ambulante zorg omvat behandelingen die plaatsvinden zonder dat de patiënt opgenomen hoeft te worden in een zorginstelling. Dit type zorg wordt meestal aangeboden in de vorm van consultaties, therapiesessies en begeleiding.

• Psychotherapie: Individuele, groeps- of gezinstherapie om psychische problemen te behandelen.
• Medicatiebeheer: Behandeling met medicijnen onder begeleiding van een psychiater of huisarts.
• Casemanagement: Ondersteuning door een casemanager die helpt bij het coördineren van de zorg en het bieden van praktische hulp.

Klinische zorg

Wanneer de problemen ernstig zijn en intensieve behandeling nodig is, kan klinische zorg noodzakelijk zijn. Hierbij wordt de patiënt opgenomen in een zorginstelling voor een bepaalde periode.

• Crisisopname: Kortdurende opname voor acute psychische crises om veiligheid te waarborgen en intensieve zorg te bieden.
• Langdurige opname: Voor patiënten die langdurige en intensieve zorg nodig hebben, vaak bij ernstige psychiatrische aandoeningen zoals schizofrenie of ernstige depressie.

Dagbehandeling

Dagbehandeling biedt een tussenweg tussen ambulante en klinische zorg. Patiënten verblijven overdag in een zorginstelling en keren ’s avonds terug naar huis.

• Therapeutische dagbehandeling: Intensieve behandeling overdag met verschillende therapieën en activiteiten.
• Rehabilitatieprogramma’s: Programma’s gericht op herstel en re-integratie in de samenleving, vaak met een focus op het ontwikkelen van sociale en arbeidsvaardigheden.

Outreachende zorg

Outreachende zorg is gericht op het bereiken van mensen die zelf niet in staat zijn om hulp te zoeken of te accepteren. Deze vorm van zorg wordt vaak aangeboden in de thuissituatie of in de directe leefomgeving van de patiënt.

• FACT-teams (Flexible Assertive Community Treatment): Multidisciplinaire teams die intensieve zorg en begeleiding bieden aan mensen met ernstige psychiatrische aandoeningen.
• Bemoeizorg: Actieve benadering van mensen die niet in het reguliere zorgsysteem passen maar wel hulp nodig hebben.

Specifieke behandelingen en interventies

Binnen de verschillende vormen van zorg biedt de ggz een breed scala aan behandelingen en interventies, aangepast aan de behoeften van de patiënt. Enkele veelvoorkomende behandelingen zijn:

Psychotherapie

Psychotherapie is een belangrijke pijler binnen de ggz en kan in verschillende vormen worden aangeboden:

• Cognitieve gedragstherapie (CGT): Gericht op het veranderen van negatieve gedachten en gedragingen.
• Psychoanalytische therapie: Richt zich op het begrijpen van onbewuste processen en vroegere ervaringen.
• Systeemtherapie: Behandeling waarbij de nadruk ligt op de relaties en interacties binnen gezinnen of andere systemen.

Medicatie

Medicatie kan een essentieel onderdeel zijn van de behandeling van psychische aandoeningen. Psychiaters en huisartsen kunnen verschillende soorten medicijnen voorschrijven, zoals:

• Antidepressiva: Voor de behandeling van depressie en angststoornissen.
• Antipsychotica: Voor de behandeling van schizofrenie en andere psychotische stoornissen.
• Stemmingsstabilisatoren: Voor de behandeling van bipolaire stoornis.

Begeleiding en ondersteuning

Naast therapie en medicatie biedt de ggz ook begeleiding en ondersteuning om patiënten te helpen hun dagelijks leven beter te kunnen leiden.

• Sociaal-maatschappelijke begeleiding: Hulp bij praktische zaken zoals financiën, huisvesting en sociale contacten.
• Ervaringsdeskundigheid: Ondersteuning door mensen die zelf ervaring hebben met psychische problemen en herstel.

Preventie en voorlichting

Preventie en voorlichting zijn belangrijke onderdelen van de ggz, gericht op het voorkomen van psychische problemen en het bevorderen van geestelijke gezondheid.

• Voorlichtingscampagnes: Informatie en educatie over geestelijke gezondheid en het verminderen van stigma.
• Preventieve interventies: Programma’s en workshops om psychische problemen vroegtijdig te signaleren en aan te pakken.

Voorbeelden van zorgprogramma’s

Hieronder volgt een opsomming van enkele zorgprogramma’s en interventies die binnen de ggz worden aangeboden:

• Mindfulness-based stress reduction (MBSR): Programma gericht op het verminderen van stress door middel van mindfulness-technieken.
• Traumabehandeling (EMDR): Behandeling voor mensen die lijden aan de gevolgen van traumatische ervaringen.
• Verslavingszorg: Behandeling en ondersteuning voor mensen met verslavingsproblemen, vaak in combinatie met andere psychische aandoeningen.

Conclusie

De ggz biedt een uitgebreid scala aan zorg- en behandelingsopties voor mensen met psychische problemen. Van ambulante zorg en klinische opnames tot specifieke therapieën en preventieve interventies, de ggz speelt een cruciale rol in het bevorderen van geestelijke gezondheid en welzijn. Door het begrijpen van de verschillende vormen van zorg die de ggz biedt, kunnen patiënten en hun families beter geïnformeerd keuzes maken over de hulp die ze nodig hebben.

Er zijn verschillende signalen die erop kunnen wijzen dat iemand verward of zorgwekkend gedrag vertoont. Mocht je iemand in jouw omgeving hebben die voldoet aan onderstaande signalen, dan is het verstandig om hulp te zoeken. Bij wie je daarvoor terecht kunt, vertellen we je ook.

Signalen verward of zorgwekkend gedrag

Onderstaande signalen of symptomen kunnen een teken van verward gedrag zijn:

• De persoon draagt vieze kleding;
• Iemand ziet er onverzorgd uit;
• De persoon komt verward over;
• Iemand heeft een hele onrustige of zelfs zenuwachtige uitstraling;
• De persoon komt heel veel of juist helemaal niet buiten;
• Iemand zondert zich af en/of mijdt sociaal contact;
• De persoon praat (veel) in zichzelf;
• Iemand heeft veel vuilnis of rond het huis liggen;
• De persoon gebruikt (overmatig) verdovende middelen, zoals drugs en alcohol;
• Iemand komt de gemaakte afspraken niet na;
• De persoon heeft moeite met het volgen van aanwijzingen of advies van anderen.

Meldpunt voor zorgwekkend gedrag

Als je je zorgen maakt over iemand met verward gedrag, zijn er verschillende stappen die je kunt ondernemen en organisaties die je kunt benaderen om te helpen:

1. Bel de hulpdiensten: Als de persoon in kwestie een direct gevaar vormt voor zichzelf of anderen, aarzel dan niet en bel onmiddellijk de hulpdiensten (112 in veel landen). Geef zo duidelijk mogelijk aan wat er aan de hand is, zodat ze snel kunnen reageren. Daarnaast kun je ook Meldpunt Zorgwekkend Gedrag bellen (0800-1205). Je krijgt daar een deskundige aan de telefoon die jou van advies kan voorzien of een melding van verward gedrag kan noteren.
2. Contacteer een crisislijn: In veel landen zijn er crisislijnen beschikbaar waar je terecht kunt voor advies en ondersteuning bij situaties van verward gedrag. Deze lijnen zijn bemand door getrainde professionals die je kunnen helpen bepalen welke stappen je moet nemen.
3. Praat met hun familie of vrienden: Als je de persoon goed kent, kun je contact opnemen met hun familieleden of naaste vrienden om hen op de hoogte te brengen van de situatie. Zij kunnen mogelijk verdere stappen ondernemen.
4. Neem contact op met een zorgprofessional: Als je merkt dat de persoon herhaaldelijk verward gedrag vertoont, kan het nuttig zijn om contact op te nemen met hun huisarts, psycholoog, psychiater of andere zorgverlener. Zij kunnen beoordelen of verdere interventie nodig is.
5. Lokale gezondheidsinstanties: Sommige gemeenschappen hebben specifieke instanties of organisaties die zich richten op situaties met verward gedrag. Deze instanties kunnen advies geven en hulp coördineren.
6. Begeleid de persoon naar hulp: Als het veilig is om te doen, kun je proberen de persoon naar een gezondheidszorginstelling te begeleiden. Blijf rustig en empathisch en leg uit dat je je zorgen maakt en wilt helpen.
7. Vermijd confrontatie: Als de persoon agressief of vijandig reageert, probeer dan geen confrontatie aan te gaan. Houd afstand en bel de hulpdiensten als dat nodig is.

Het is belangrijk om te onthouden dat het omgaan met iemand met verward gedrag uitdagend kan zijn. Probeer kalm te blijven, wees begripvol en respecteer de grenzen van de persoon. Als er een direct gevaar is, is het altijd het beste om de hulpdiensten in te schakelen.

Wanneer het vinden van gepaste geestelijke gezondheidszorg een uitdaging blijkt te zijn, is het mogelijk om ondersteuning te ontvangen. Er zijn diverse bronnen die kunnen helpen, zoals jouw huisarts, zorgverzekeraar of Het Juiste Loket. Als deze opties ook niet vruchtbaar zijn, is het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport beschikbaar om te assisteren.

Hulp bij het verkrijgen van geschikte geestelijke gezondheidszorg

Ervaar je moeilijkheden bij het vinden van geschikte geestelijke gezondheidszorg en voel je je van de ene naar de andere plek gestuurd? In dat geval kun je bijstand krijgen van onder andere:

• Jouw huisarts, die je zal doorverwijzen naar een passende zorgverlener in de geestelijke gezondheidszorg (GGZ);
• Jouw zorgverzekeraar, het eerste aanspreekpunt om te bepalen waar je het snelst toegang krijgt tot passende GGZ-zorg. Zorgverzekeraars zijn op de hoogte van welke GGZ-zorg waar wordt aangeboden en hoe snel dit kan worden geregeld. 
• Een cliëntondersteuner, die je kan vergezellen naar afspraken en je kan helpen jouw hulpvraag helder te formuleren. 
• Het Juiste Loket, een instelling die mensen helpt die niet weten waar ze de juiste zorg of ondersteuning kunnen vinden. 
• Een coördinator van Regionale Expertteams voor de jeugd kan zorgverleners en ouders assisteren die op zoek zijn naar geestelijke gezondheidszorg voor kinderen tot 18 jaar. Elk jeugdregio heeft een team van deskundigen die helpen bij complexe zorgvragen die vastlopen. Wanneer dit team advies geeft, zorgen zorgaanbieders voor de benodigde zorg en gemeenten voor de financiering ervan. 

Indien je nog steeds geen geschikte GGZ-zorg kunt vinden met de hulp van zorgverleners, zorgverzekeraars of andere experts, kun je het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) verzoeken om mee te denken. Je kunt een e-mail sturen naar zorgvragen@minvws.nl.

Het is belangrijk om hulp te zoeken als je worstelt met psychische problemen. Er zijn verschillende bronnen en professionals beschikbaar die je kunnen ondersteunen. Hier zijn een paar opties:

• Huisarts: Je huisarts is vaak de eerste persoon waarmee je kunt praten over je psychische problemen. Ze kunnen je doorverwijzen naar gespecialiseerde hulpverleners en behandelingen.
• Psycholoog: Een psycholoog is een professionele hulpverlener die gespecialiseerd is in het diagnosticeren en behandelen van psychische problemen. Ze kunnen therapie en counseling bieden om je te helpen omgaan met je problemen.
• Psychiater: Een psychiater is een medisch arts gespecialiseerd in psychiatrie. Ze kunnen diagnoses stellen, medicatie voorschrijven en therapie aanbieden.
• Psychotherapeut: Een psychotherapeut is getraind in verschillende vormen van therapie en kan je helpen omgaan met psychische problemen door middel van gesprekstherapieën.
• Online platforms: Er zijn verschillende online platforms en apps die zelfhulpbronnen en online therapie aanbieden. Voorbeelden hiervan zijn BetterHelp, Talkspace en MindDoc.
• Lokale gezondheidsorganisaties: In veel landen en regio’s zijn er gezondheidsorganisaties en non-profit instellingen die psychische gezondheidsdiensten aanbieden. Deze kunnen variëren van telefonische hulplijnen tot face-to-face counseling.
• Steungroepen: Steungroepen brengen mensen bijeen die vergelijkbare problemen ervaren, zodat je kunt delen en leren van elkaars ervaringen. Dit kan een waardevolle bron van steun zijn.
• Universitaire en ziekenhuisinstellingen: Universiteiten en ziekenhuizen hebben vaak afdelingen voor psychische gezondheid waar je terecht kunt voor behandelingen en advies.
• Vertrouwenspersonen: Praat met vrienden, familieleden of andere mensen in je leven die je vertrouwt. Ze kunnen een luisterend oor bieden en je aanmoedigen om hulp te zoeken.

Onthoud dat het vragen om hulp een teken van kracht is en dat er veel opties beschikbaar zijn om je te ondersteunen bij psychische problemen. Kies de optie die het beste bij jou en je situatie past.